ایران کشوری با تنوع گیاهی غنی و اقلیمی منحصر به فرد است که این موضوع شرایط ایدهآلی را برای تولید انواع مختلف عسل فراهم کرده است. این تنوع گیاهی گسترده موجب تولید عسلهایی با تفاوتهای چشمگیری در ظاهر، رنگ، طعم و خواص می شود. منابع تغذیه زنبورها و زمان برداشت و موقعیت جغرافیایی عسل در کیفیت و نوع آن اثر گذار است. علاوه بر انواع عسل طبیعی، عسل های موجود در بازار هم خود به انواع مختلفی نظیر:عسل تغذیه ای، عسل تقلبی و یا عسلک تقسیم می شوند که در ادامه مطلب به توضیح درباره آن و انواع عسل و خواص آنها خواهیم پرداخت تا انتخاب و خرید عسل طبیعی برای شما آسان شود.
انواع عسل و خواص آنها بر اساس نوع تغذیه
تغذیه زنبورها به وضوح روی کیفیت و خواص آن تاثیر دارد. در اصطلاحات زنبورداری، تغذیه زنبور عسل از سه طریق شناخته شده است که نام آن ها: عسل طبیعی، عسل تغذیه ای و عسلک می باشد. این طبقه بندی بر اساس تفکیک تغذیه زنبورها و منابعی که برای تولید عسل به کار میبرند می باشد.
عسل تغذیه ای چیست؟
در عسل تغذیه ای، زنبوردار به جای شهد گل و گیاهان ، از آب شکر یا دیگر مواد قندی برای تغذیه زنبورها استفاده کرده است. یعنی محلول آب و شکر درون کندو قرار میگیرد،تا زنبورها با مصرف این محلول، عسل تولید نمایند.در مقالات قبلی توضیح داده ایم که عسل غیر طبیعی چگونه درست میشود و چه ضررهایی برای سلامتی انسان دارد. عسل تغذیهای معمولاً برای زمانهایی مانند زمستان، جایگزین شهد گل ها می شود، یا در اوایل بهار برای افزایش جمعیت کلنی تولید میشود. با این حال، برخی از زنبورداران تلاش میکنند با تغذیه زنبورها از آب و شکر، به طور دائمی حجم تولید عسل را افزایش دهند. اما تشخیص عسل اصل از عسل تغذیه ای از طریق آزمایشهای خاص انجام می شود.
عسل کاملا طبیعی
برای تولید عسل طبیعی زنبورها به صورت کامل از شهد گل تغذیه میکنند و هیچگونه تغذیه مصنوعی در روند تولید عسل توسط آن ها دست نداشته است. خود عسلهای طبیعی هم به دو دسته: عسلهای چند گیاه و عسلهای تک گل تقسیم می شوند. منظور از عسل چند گیاه این است که زنبورها برای تأمین غذا از شکوفهها و گلهای مختلف منطقه بهره میبرند و تنها یک گل در تولید آن دخیل نبوده است. این نوع عسل معمولاً در فصل بهار به دست میآید.
عسل تک گل به عسلی اطلاق میشود که شهد آن از یک گونه گل به دست آمده باشد. زمانی که گیاهی خاص بیش از ۵۰ درصد از پوشش گیاهی یک منطقه را تشکیل میدهد، عسل تولید شده از آن گیاه به نام همان گیاه نامگذاری میشود. همانند عسل اقاقیا، عسل آویشن، و عسل آفتاب گردان.
عسلک چیست؟
جالب است که بدانید زنبور عسل، برای تولید عسل از هر نوع شیرینی که در دسترس دارد بهره میبرد. وقتی زنبور به جای شهد گلها از شیرههای تولید شده توسط حشرات دیگر روی درختانی نظیر افرا، بلوط و خارشتر برای تأمین تغذیه خود استفاده میکند، این نوع عسل با عنوان عسلک شناخته میشود. این ماده دارای ویژگیها و خواص متعددی است و به عنوان یکی از تولیدات ارزشمند زنبور عسل محسوب میشود.
انواع عسل بر اساس فصل برداشت
به طور کلی، عسلها به دو دسته بهاره و پاییزه تقسیم میگردند. عسل بهاره، همانطور که از نامش پیداست، به نوعی از عسل اشاره دارد که در اوایل فصل بهار، تولید میشود. عسل بهاره معمولا از شکوفههای درختانی مانند بادام، عسل مرکبات، و همچنین عسل اقاقیا تولید شده اند. در مقابل عسل پاییزه، به عسلهایی اطلاق میشود که از اواسط تابستان تا اوایل پاییز تولید میشوند و می توان عسلهایی چون گون، آویشن، و کنار را به عنوان نمونههایی از این دسته بندی معرفی کرد.
انواع عسل طبیعی موجود در ایران
همانطور که بالاتر بیان کردیم، عسل طبیعی و عسلک توسط زنبور عسل تولید میشوند، و هیچ نوع ماده مصنوعی و شکری به آنها اضافه نمیشود؛ به همین دلیل این نوع عسلها دارای خواص درمانی و مفید برای سلامتی هستند. در جدول زیر ما به مهمترین انواع عسل تولیدی در ایران و خواص هر یک از آنها اشاره کرده ایم.
نام عسل | خواص | رنگ | منطقه | گل دهی و برداشت |
عسل آویشن | درمان ناراحتیهای صفرا- تقویت رشد کودکان- آرامش بخش- ملین و خوابآور- ضد افسردگی- مفید برای کمخونی | تیره و قرمز | در مناطق معتدل و سرد کاشت میشود. | فروردین و اردیبهشت ماه – مدت گل دهی معمولاً ۱ تا ۲ هفته است. |
عسل آفتابگردان | نرمکننده گلو- مفید برای ناراحتیهای حنجره- تسکین سرفه- مفید برای مشکلات ریوی | زرد کهربایی | مناطق گوناگون ایران از جمله ، گلستان، آذربایجان، کردستان، اصفهان، یزد، کرمان، فارس، خراسان همدان و سمنان | تیر تا شهریور ماه – مدت این دوره معمولاً بین ۲ تا ۴ هفته |
عسل گون | مقوی برای مغز و اعصاب – مفید برای کمخونی- تقویتکننده معده – مفید برای اعصاب – مفید برای درد کلیه و مجاری ادراری | رنگ بین زرد تا نارنجی | دامنههای زاگرس | ر مناطق گرم از اردیبهشت شروع و تا مرداد ادامه دارد. مدت گل دهی این گیاه معمولاً بین ۲ تا ۶ هفته متغیر است. |
عسل سیاهدانه | زیادکننده شیر مادران – تقویتکننده حافظه – قاعدهآور- مفید برای ضعف بدن – رفع مسمومیتهای خون- بهبود سنگ کلیه | قهوهای تیره | اصفهان، یزد، چهارمحال و بختیاری، خراسان و کردستان، فارس، همدان، خوزستان، تهران | اردیبهشت تا تیر ماه و مدت این دوره بین ۳ تا ۴ هفته |
عسل مرکبات | جبران کمبود ویتامین C – کاهش ورم در نواحی مختلف بدن- تصفیه خون- موثر برای کنترل سکسکه – از بین برنده کرمهای روده – پیشگیری از انواع سرطانها- اشتهاآور | رنگ زرد | مناطق گرمسیری مانند خوزستان، بوشهر، جنوب فارس، هرمزگان، کرمان و سیستان و بلوچستان | بهمن تا اردیبهشت – مدت این دوره بین ۴ تا ۵ هفته است |
عسل کنار (سدر) | مقوی و انرژیزا- تقویت حافظه و رشد کودکان- کاهش حرارت بدن- مفید برای ناراحتیها و زخمهای روده- تقویت و جلوگیری از ریزش مو | رنگ تیره | مناطق گرمسیری | شهریور تا آبان ماه ادامه دارد و مدت گلدهی آن بین ۴ تا ۶ هفته است. |
عسل یونجه | حاوی بیشترین مقدار ویتامین A و K- ملین و خونساز- نشاط آور | زرد تا سفید روشن | سواحل جنوبی تا ارتفاعات البرز | از خردادماه تا اواخر شهریور ماه ادامه دارد. مدت گلدهی در هر چین حدود ۱۰ روز است |
عسل کلزا | مسکن و آرامبخش- بهبود زخم معده- مفید برای بیماران دارای هپاتیت A | زرد روشن | استانهای خوزستان، گلستان، مازندران، و اردبیل | از دی ماه در مناطق گرمسیر شروع شده و تا اردیبهشت ماه در مناطق سردسیر ادامه دارد. مدت گلدهی بین ۳ تا ۴ هفته است |
عسل شکرتیغال | مفید برای ناراحتیهای ریه – بهبود مشکلات کبدی- درمان یبوست- مفید برای ناراحتیهای اعصاب و افسردگی- پیشگیری از مشکلات رودهای | زرد روشن | به صورت خودرو در اقلیمهای مختلف ایران رشد میکند همانند مناطق مرکزی، کویری، و زاگرس | از اردیبهشت ماه در مناطق گرمسیر شروع شده و تا تیرماه در مناطق سردسیر ادامه دارد. مدت گل دهی بین ۳ تا ۵ هفته است. |
عسل گشنیز | مقوی معده – رفع سوء هاضمه – نرم کننده سینه- مفید برای زکام و اسپاسم ماهیچهای- دفع سموم بدن- مفید برای تبهای رماتیسمی- تقویت لثه – باعث افزایش شیر مادران- پیشگیری از سرطان | زرد مایل به عقیق | نقاط مختلف ایران مانند شهرستان نهاوند همدان | از فروردینماه در مناطق گرم شروع شده و تا مردادماه در سردسیر ادامه دارد. مدت گلدهی گشنیز ۵ تا ۶ هفته است. |
عسل زرشک | تقویت سیستم ایمنی بدن- درمان کمخونی- کمک به کنترل قند خون- درمان مشکلات گوارشی مثل اسهال- بهبود و جلوگیری از بیماریهای قلبی و عروقی | رنگ قهوهای تیره تا سیاه | شهرستانهای قائن و بیرجند در خراسان جنوبی | هفته در زمان گلدهی اردیبهشت و خرداد ماه |
عسل زول | کنترل و کاهش قند خون- مناسب برای نفخ معده و روده- نرم کننده رودهها و درمان یبوست – تقویت کننده معده- کاهش دردهای مفصلی | رنگ زرد روشن تا قهوهای | بیشتر در نواحی شمالی ایران چون گلستان، خراسان، تهران، سمنان، مازندران، آذربایجان، همدان | تیرماه در مناطق گرمسیر شروع و تا شهریور ماه در مناطق سردسیر ادامه دارد. گل دهی زول حدود ۳ تا ۴ هفته طول میکشد |
عسل کلپوره | درمان سردرد- رفع کمخونی- خاصیت ضد التهابی- مفید در درمان جوش و آکنه – تحریک کننده اشتها | زرد روشن | مناطق کوهستانی ایران، از جنوب تا شمال | اردیبهشت تا مرداد ماه بسته به منطقه و آب و هوا متغیر است و مدت گلدهی آن حدود ۳ تا ۴ هفته است. |
عسل لعل کوهستان | ضد قارچ، ضد ویروس و ضد باکتری- موثر در درمان ناراحتیهای روده- تقویت سیستم ایمنی بدن- ضد عفونی کننده معده و دستگاه گوارش- موثر برای رفع دل پیچه و تسکین درد قاعدگی | رنگ قهوهای تا تیره | خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد، فارس | اردیبهشت و خرداد ماه است و مدت گلدهی حدود ۲ تا ۳ هفته است. |
عسل اکالیپتوس | درمان عفونتهای دستگاه ادراری- پیشگیری از سرطان- بهبود اختلالات گوارشی- مفید برای کاهش تب | رنگ زرد روشن تا قهوهای تیره | بسیاری از استانهای ایران، به ویژه در کرمان، یزد، اصفهان، سیستان و بلوچستان و قم | ز فروردین ماه در مناطق گرمسیر شروع شده و تا تیرماه در مناطق سردسیر ادامه دارد |
دیدگاه ها